روغن موتور گیاهی و چالش‌های استفاده در خودروهای ایرانی

روغن موتور گیاهی چیست؟

روغن موتور گیاهی نوعی روغن روان‌کننده است که پایه اصلی آن از گیاهان طبیعی استخراج می‌شود. برخلاف روغن‌های سنتی که از مشتقات نفت خام ساخته می‌شوند، این نوع روغن‌ها منشاء زیستی دارند و معمولاً از دانه‌هایی مانند:

• سویا

• آفتابگردان

• کانولا

• کلزا

• نارگیل یا پالم

ساخته می‌شوند. هدف اصلی از تولید روغن موتور گیاهی، کاهش آسیب‌های زیست‌محیطی، بهینه‌سازی عملکرد موتور و استفاده از منابع تجدیدپذیر است.

تفاوت روغن موتور گیاهی با روغن‌های معدنی و سنتزی

برای درک بهتر تفاوت‌ها، بهتر است نگاهی دقیق‌تر به سه نوع اصلی روغن موتور بیندازیم:

مزایای استفاده از روغن موتور گیاهی

استفاده از روغن‌های گیاهی در خودرو مزایای قابل توجهی دارد، که برخی از آن‌ها شامل موارد زیر هستند:

1. سازگاری با محیط زیست

• روغن موتور زیست پایه کاملاً زیست‌تجزیه‌پذیر است و در صورت نشت، آسیب زیست‌محیطی کمتری ایجاد می‌کند.

• فاقد فلزات سنگین و ترکیبات سمی است.

2. کاهش مصرف انرژی در فرآیند تولید

• تولید روغن گیاهی نیاز به پالایش پیچیده نفت خام ندارد.

• انرژی مصرفی در مراحل تولید نسبت به روغن‌های معدنی کمتر است.

3. روانکاری بهتر در دماهای پایین

• بسیاری از روغن‌های گیاهی در دمای پایین گرانروی بهتری دارند و استارت سرد را تسهیل می‌کنند.

4. تجدیدپذیری منابع

• برخلاف نفت که منابع آن محدود و تجدیدناپذیر است، گیاهان را می‌توان هر سال کاشت و برداشت کرد.

معایب و چالش‌های روغن موتور زیست پایه در خودروهای ایرانی

با وجود مزایای زیاد، استفاده از روغن موتور گیاهی در خودروهای ایرانی با چالش‌هایی روبروست که باید آن‌ها را شناخت:

1. ناسازگاری با برخی موتورهای قدیمی

• اکثر خودروهای تولید داخل کشور، فناوری به‌روزی ندارند.

• برخی موتورها برای روغن‌های با ترکیب خاص طراحی شده‌اند و تغییر نوع روغن ممکن است به موتور آسیب بزند.

2. پایداری حرارتی کمتر

• بعضی روغن‌های گیاهی نسبت به حرارت بالا حساس‌ترند و زودتر اکسید می‌شوند، هرچند نسخه‌های جدید این مشکل را تا حد زیادی حل کرده‌اند.

3. کمبود زیرساخت تولید داخلی

• ایران هنوز زیرساخت لازم برای تولید انبوه روغن موتور زیست پایه با کیفیت بالا را ندارد.

• وابستگی به واردات یا مواد اولیه خارجی می‌تواند قیمت را بالا ببرد.

4. قیمت تمام‌شده بالا

• به‌دلیل نبود تولید صنعتی گسترده، قیمت روغن‌های گیاهی در بازار فعلاً از نمونه‌های معدنی گران‌تر است.

تجربه جهانی: کشورهایی که از روغن موتور گیاهی استفاده می‌کنند

در بسیاری از کشورهای پیشرفته، روغن‌های گیاهی در حال جایگزینی روغن‌های سنتی هستند. برخی از این کشورها عبارتند از:

• آلمان: پیشتاز تولید روانکارهای زیستی

• ژاپن: استفاده از روغن گیاهی در خودروهای هیبریدی و الکتریکی

• آمریکا: پشتیبانی دولت از تولید روغن‌های زیستی از ذرت و سویا

• سوئد و نروژ: ممنوعیت استفاده از روغن‌های معدنی در برخی صنایع

کاربردهای جایگزین روغن موتور گیاهی در صنعت خودرو

فراتر از موتور، روغن گیاهی در بخش‌های دیگری نیز قابل استفاده است:

• روغن ترمز زیستی

• روغن گیربکس با پایه گیاهی

• روان‌کننده‌ برای سیستم فرمان هیدرولیک

• روغن ضدزنگ برای بدنه و شاسی

ویژگی‌های یک روغن موتور زیست پایه با کیفیت

برای اینکه روغن موتور گیاهی بتواند جایگزینی مناسب باشد، باید دارای ویژگی‌های زیر باشد:

• پایداری اکسیداتیو بالا

• گرانروی مناسب در بازه دمایی وسیع

• عدم تولید رسوبات و لجن در موتور

• مقاومت بالا در برابر فشار و اصطکاک

• سازگاری با لاستیک و آب‌بندهای داخل موتور

راهکارهای استفاده موفق در خودروهای ایرانی

اگرچه چالش‌هایی وجود دارد، اما راهکارهایی برای استفاده از روغن موتور گیاهی در خودروهای ایرانی هم قابل پیاده‌سازی است:

1. بروزرسانی استانداردهای تولید خودرو

   • طراحی موتورهایی که با روانکارهای زیستی سازگارند.

2. تحقیقات بومی و دانشگاهی

   • سرمایه‌گذاری در پژوهش‌های داخلی برای تولید روغن‌های گیاهی مطابق با شرایط اقلیمی و موتوری ایران.

3. آزمایش‌های میدانی گسترده

   • اجرای پروژه‌های آزمایشی در ناوگان حمل‌ونقل عمومی یا تاکسی‌ها.

4. حمایت دولتی

   • معافیت‌های مالیاتی برای تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان روغن گیاهی.

آیا زمان استفاده از روغن موتور گیاهی در ایران فرا رسیده است؟

استفاده از روغن موتور زیست پایه در ایران هنوز در مراحل ابتدایی قرار دارد. با این حال، با توجه به تغییرات جهانی در صنعت خودرو و فشارهای زیست‌محیطی، در آینده‌ای نه‌چندان دور، ایران نیز ناگزیر به حرکت در این مسیر خواهد شد.

اگرچه چالش‌هایی وجود دارد، اما با حمایت دولتی، توسعه صنعتی و آگاهی عمومی می‌توان به نقطه‌ای رسید که روغن گیاهی به‌عنوان گزینه‌ای پایدار، اقتصادی و دوستدار محیط زیست مورد استقبال عمومی قرار گیرد.

جمع‌بندی: آینده‌ای سبزتر با روغن موتور گیاهی

روغن موتور زیست پایه می‌تواند تحولی بزرگ در صنعت روانکاری ایجاد کند؛ نه‌تنها از نظر فنی بلکه از نظر زیست‌محیطی و اقتصادی. با فراهم شدن زیرساخت‌ها، این نوع روغن می‌تواند جایگزین مناسبی برای روغن‌های معدنی باشد، خصوصاً در خودروهایی با تکنولوژی نوین.

✅ مزایا:

• زیست‌تجزیه‌پذیر

• منابع تجدیدپذیر

• عملکرد مناسب در دماهای پایین

❌ معایب:

• حساسیت به دمای بالا

• ناسازگاری با موتورهای قدیمی

• قیمت بالا

برای موفقیت این رویکرد در ایران، همکاری بین صنعت، دانشگاه و دولت ضروری است. آینده‌ی خودروهای پاک، از روغن موتور پاک آغاز می‌شود.